Synagoga

Synagoga powstała w 1761 roku w miejscu drewnianej bożnicy. Wzniesiono ją z fundacji marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego, ówczesnego właściciela miasta. Zastrzegł on, by budowla nie przewyższała pobliskich budynków oraz kościoła i ratusza, dlatego zewnętrzna bryła nie wyróżnia się w otoczeniu. W XIX wieku dobudowano do niej klatkę schodową, która prowadziła do babińca. Już we wrześniu 1939 roku Niemcy podpalili budynek, jednak szybka interwencja pana na pobliskim zamku Alfreda Potockiego pozwoliła ugasić pożar. Niestety spłonęła wówczas większość drewnianego wyposażenia. Budynek pełnił różne funkcje. Po wojnie planowano go rozebrać, jednak działania miejscowego pasjonata etnografii i lekarza Władysława Balickiego zapobiegły tym zapędom. Mając spore wpływy, zagroził on miejskim radnym, że w przypadku wyburzenia synagogi zablokuje organizację jubileuszu 600-lecia miasta. Fortel się powiódł. Obiekt ocalał, a w latach 60. XX wieku został poddany gruntownemu remontowi i renowacji wnętrz. To właśnie wystrój jest największym skarbem łańcuckiej bożnicy, dzięki któremu uznawana jest ona za jeden z najpiękniejszych przykładów zachowanej architektury synagogalnej nie tylko w Polsce, ale całej Europie Środkowej. W środku wysokiej na ponad 9 metrów sali głównej, pomiędzy kolumnami podtrzymującymi sklepienie, stoi murowana bima. U jej szczytu uwagę zwracają polichromie przedstawiające sceny biblijne. Na wschodniej ścianie mieści się bogato zdobiony aron ha-kodesz, zwieńczony jedynym zachowanym z dawnej synagogi drewnianym elementem – ornamentem, który przedstawia dwa lwy adorujące tablice z Dekalogiem. Wnętrze jest wypełnione licznymi detalami architektonicznymi i motywami dekoracyjnymi. Na ścianach widnieją piękne polichromie, między innymi z umieszczonymi w medalionach znakami zodiaku oraz obrazami przypadających na okres każdego z zodiakalnych znaków świąt żydowskich. Do konkretnych świąt przyporządkowano odpowiednie modlitwy, które wymalowano na ścianach i pod każdą z nich umieszczono nazwisko fundatora inskrypcji. W głównym budynku mieści się tzw. Sala Lubelska, na której sklepieniu przedstawiono biblijne zwierzęta – symbole cnót: lwa, jelenia, tygrysa i orła oraz hebrajskie inskrypcje. Obecnie administratorem budynku jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Łańcucka synagoga jest jednym z dwóch (obok Tykocina w województwie podlaskim) tego typu obiektów w Polsce, zachowanych w tak doskonałym, zbliżonym do oryginalnego stanie, gdzie możemy w szerokim zakresie zapoznać się z kulturą i tradycją żydowską